ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Γαϊδουράγκαθο. Το γαϊδουράγκαθο (κουφάγκαθο, κάρδος, σίλυβο, Αγγλικά: Milk Thistle, Mary's thistle, blessed milk thistle, holy thistle, lady's thistle, Γαλλικά: Silybe de Marie, Chardon Marie) είναι γένος φυτού στο οποίο ανήκει το είδος Silybum marianum (Σίλυβο το μαριανό) και ανήκει στην οικογένεια των Σύνθετων (Asteraceae).
Το γαϊδουράγκαθο, το οποίο το τρώνε τα γαϊδούρια χωρίς να πληγώνονται από τα αγκάθια του, είναι μιά μονοετής ή διετής αγκαθωτή πόα, ύψους έως 1,5 μέτρα. Ευδοκιμεί σε χώρες με μεσογειακό και ηπειρωτικό κλίμα, στην Ελλάδα, Μικρά Ασία, Δυτική Ασία ενώ έχει εισαχθεί σε πολλά ακόμα μέρη ανά τον κόσμο. Θέλει καλοκαίρια ξηρά και εδάφη αμμώδη ή αργιλώδη, πλούσια σε άσβεστο.
Συναντάται κυρίως στην ύπαιθρο, σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές αλλά και σε πεζοδρόμια ή στην άκρη της ασφάλτου, έχοντας την τάση να εμφανίζεται σε ανασκαμμένα ή διαταραγμένα εδάφη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Είναι εθνικό έμβλημα της Σκωτίας και εμφανίζεται στο εθνόσημό της ενώ το Τάγμα του Γαϊδουράγκαθου είναι το αρχαιότερο και ευγενέστερο τάγμα ιπποτών της Σκωτίας.
Το πρωτοσυναντάμε στο Θεόφραστο κατά τον 4ο αιώνας π.Χ ο οποίος περίγραψε το φυτό με το όνομα «Πτέρνιξ» ενώ η επόμενη αναφορά είναι από το Διοσκουρίδη στο σύγγραμά του «Περί Ύλης Ιατρικής» ενώ ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος έγραψε ότι η ανάμιξη του χυμού του φυτού με μέλι είναι ευεργετική για τη χολή. Το ξανασυναντάμε κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα όπου η χρήση του αναφέρεται συστηματικά σε όλες τις σημαντικές ιατρικές αναφορές βοτάνων. Στο τέλος δε του 16ου αιώνα, ο Άγγλος βοτανολόγος Nicholas Culpeper ανέφερε ότι είναι ένα εξαιρετικό φάρμακο για αποφράξεις της χολής και του σπλήνα, καθώς και ότι το έγχυμα από τη φρέσκια ρίζα και τα σπέρματα του είναι ωφέλιμο για τον ίκτερο και για την αποβολή της πέτρας από τη χολή.
Στο πέρασμα του χρόνου το ξαναβρίσκουμε στις αρχές του 20 ου αιώνα να χρησιμοποιείται το εκχύλισμα του φυτού για την «ηπατική συμφόρηση», για τους κιρσούς, για διαταραχές της εμμήνου ρύσεως καθώς και για ανωμαλίες του σπλήνα και των νεφρών.
Στη Γερμανία είναι προστατευόμενο είδος. Με τις χαρακτηριστικές άσπρες λωρίδες κατά μήκος των νεύρων των φύλλων του που του έδωσαν το όνομα «Milk thistle» στη Γερμανία περιγράφεται ως θρησκευτικό σύμβολο και οι άσπρες κηλίδες αναφέρονται ως σταγόνες του γάλακτος της Παρθένου Μαρίας οι οποίες στάλαξαν εκεί όταν η Παναγία, σύμφωνα με την παράδοση, στην περιπλάνησή της στην έρημο έψαχνε ένα μέρος να θηλάσει το Χριστό και το μόνο καταφύγιο που βρήκε ήταν ένα μέρος γεμάτο με γαϊδουράγκαθα. ‘Αλλωστε και το όνομα “marianum” δείχνει την συμβολική σχέση του φυτού με την Παναγία. Τέλος η ονομασία “Silybum” δόθηκε από τον Διοσκουρίδη για να περιγράψει έναν αριθμό βρώσιμων φυτών με αγκαθωτά φύλλα αλλά σήμερα έχει επικρατήσει το Silybum marianum ως το φαρμακευτικό του όνομα.
Δραστικές ουσίες
Το ενεργό συστατικό του φυτού είναι η σιλυμαρίνη η οποία είναι η πιο ισχυρή προστατευτική ουσία που γνωρίζουμε για το συκώτι και η οποία βρίσκεται στο σύνολο του φυτού αλλά κυρίως συγκεντρώνεται στους καρπούς και τα σπέρματα του βοτάνου. Η σιλυμαρίνη είναι ένα μείγμα φλαβονολιγνανών: της σιλυβίνης, της σιλυδιανίνης, της σιλυχριστίνης, της ισοσιλυβίνης, της δεϋδροσιλυβίνης, της σιλυχριστίνης και μερικών φλαβονοειδών, κυρίως ταξιφολίνης. Οι άσπρες ποικιλίες του φυτού επιπρόσθετα περιέχουν σιλανδρίνη, σιλυμονίνη,σιλυχερμίνη και νεοσιλυχερμίνη Α και Β.
Αλλες ουσίες που περιέχει το γαϊδουράγκαθο είναι: τυραμίνη, ισταμίνη, αιθέρια έλαια, λιπίδια, σάκχαρα, αλκαλοειδή, σαπωνίνες, κολλώδεις ουσίες, οργανικά οξέα, τις βιταμίνες C, E και K, φλαβονοειδή όπως κερκετίνη, ταξιφολίνη και δεϋδροκεμφερόλη.
Τα σπέρματα του γαϊδουράγκαθου περιέχουν την ουσία μπεταϊνη, η οποία έχει αποδεδειγμένα ηπατοπροστατευτική δράση
λιπαρά οξέα, που πιθανόν συμβάλλουν στις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες της σιλυμαρίνης.
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Έχει αναφερθεί η ηπατοπροστατευτική της δράση, οι αντιφλεγμονώδεις, αντιοξειδωτικές και αντιιικές ιδιότητες και επίσης ρυθμίζει τις λειτουργίες του ανοσοποιητικού.
Σε πρόσφατη έρευνα η σιλυβίνη, έδειξε άμεση αντιική δράση σε περίπτωση ηπατίτιδας C.
Αναφέρονται αντικαρκινικές ιδιότητες και οφέλη προστασίας της καρδιάς και νεύρων.
Επίσης βρέθηκε ότι συμβάλει στη μείωση της χοληστερίνης και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα, καθώς ακόμα έχει ευεργετική δράση στην απομάκρυνση των τοξινών.
Στην αντιμετώπιση προβλημάτων του παγκρέατος, των πνευμόνων, των νεφρών, του προστάτη και στομαχικών διαταραχών.
ΧΡΗΣΗ
Παρασκευάζεται ως αφέψημα. Ρίχνουμε 1-2 κουταλάκια του γλυκού ξηρό βότανο σε ένα φλιτζάνι νερό και το σιγοβράζουμε για 10 λεπτά. Μπορούμε να πίνουμε μέχρι 3 φλιτζάνια την ημέρα.
Επίσης, μπορείτε να θρυμματίσετε τους σπόρους σε μορφή ψιλής σκόνης και να την καταναλώσετε μαζί με νερό. 1 κουταλάκι του γλυκού 2-3 φορές τη μέρα είναι αρκετά.
Προσοχή!
Οι ιδιότητες που έχει το κάθε βότανο, το καθιστά σύμμαχό μας στην αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών.
Όμως η υπερκατανάλωση μπορεί να φέρει ανεπιθύμητα αποτελέσματα.
Γι αυτό τον λόγο θα πρέπει πάντα να ρωτάτε τον γιατρό σας πριν από τη λήψη κάθε βοτάνου.
Η ως άνω παρουσίαση του φυτού, σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί συνταγή.
Η συμβουλή ειδικού κρίνεται απαραίτητη πριν από την χρήση του φυτού.