ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ
Το βερμπάσκο γνωστό και ως φλόμος, μελισσαντρό, καλάνθρωπος, γλώσσα, σπλόνος, λαμπάδα του Αγίου Ιωάννη, αγκάθαρος, αλισφακιά, αλεπουκιά, αϊκέρι, ασπίωνας.
Ευδοκιμεί σε αλκαλικά, στραγγισμένα, μέτρια υγρά εδάφη και ηλιόλουστες θέσεις.
Είναι φυτό κοινό σε Ευρώπη και Μικρά Ασία. Πολλαπλασιάζεται μόνο του σε όλη την Ελλάδα και αναπτύσσεται σε χέρσα εδάφη, αναχώματα, ξηρά λιβάδια, χαλάσματα, ερείπια, ανάμεσα σε βράχους και στις άκρες των αγροτικών δρόμων.
Είναι φυτό διετές που φτάνει από 50 έως 120 εκατοστά ύψος. Είναι απλό ή πολυδιακλαδιζόμενο. Τα φύλλα του είναι μεγάλα, ακέραια, μακρόστενα, λογχοειδή, παχιά, μαλακά, σκεπασμένα με γκριζοκίτρινες τρίχες. Τα άνθη είναι κίτρινα, με διάμετρο 2 έως 2,5 εκατοστά σε μακρόστενο στάχυ. Ο καρπός είναι κάψα ωοειδής, κάπως μυτερή.
Για τις ευεργετικές τους ιδιότητες χρησιμοποιούνται τα ξηρά άνθη και φύλλα του φυτού κύρια, αλλά και η ρίζα.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Ο φλόμος ήταν βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Ο Διοσκουρίδης αποκαλούσε το φυτό βερμπάσκο το μέλαν. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τη ρίζα του φυτού σε περιπτώσεις αναπνευστικών προβλημάτων, διάρροιας, κράμπας, φλεγμονών των ματιών και ως επουλωτική. Ο Πλίνιος (77 μ.Χ.) αναφέρει πως «τα υποζύγια που δεν υποφέρουν μόνο από βήχα, αλλά και από σπασμένα πλευρά, ανακουφίζονται αν πιουν λίγο από το βότανο αυτό».
Στη λαϊκή ιατρική του τόπου μας γνώριζαν τις αξιόλογες ιδιότητες του φυτού και το χρησιμοποιούσαν κύρια για διαταραχές του αναπνευστικού. Επίσης μούσκευαν άνθη του φυτού σε ελαιόλαδο για μερικές μέρες και χρησιμοποιούσαν το λάδι κατά της ωτίτιδας υπό μορφή σταγόνων για τα αυτιά.
Παράλληλα το χρησιμοποιούσαν για τη δημιουργία χρωστικής που βάφει τα υφάσματα κίτρινα, πορτοκαλί ή καφέ.
Τα φύλλα τα χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν ως υποκατάστατο του καπνού, ενώ το τριχωτό χνούδι από τα φύλλα το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν φυτίλια για τις λάμπες πετρελαίου.
Στην Κρήτη το βότανο το ονομάζουμε μελισσαντρού. Οι χωρικοί έλεγαν για το φυτό ότι «κλαίει η Μελισσαντρού» γιατί το φυτό έχει την ιδιότητα όταν κτυπήσεις τον βλαστό με ένα ξυλαράκι να ρίχνει τα άνθη του μέσα σε 30 έως 60 δευτερόλεπτα. Η πτώση των ανθέων είχε απασχολήσει την Βοτανική Επιστήμη από το 1824 όπως αναφέρει ο Σπ. Μηλιαράκης στο «Εγχειρίδιο Βοτανικής».
ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ
Το βότανο είναι ελαφρώς γλυκό, δροσερό και υγρό. Περιέχει γλίσχρασμα, κόμμι, σαπωνίνες, κιτρινόχρωμο πτητικό έλαιο, οξύ όμοιο με το ελαϊκό, μαλικό και φωσφορικό ασβέστιο, οξικό κάλιο, σάκχαρο, χλωροφύλλη, κίτρινη χρωστική (κροζετίνη, ξανθοφύλλη), ρητινώδη ύλη, μεταλλικά στοιχεία, φλαβονοειδή (εσπεριδίνη, βερβασκοσίδη), γλυκοσίδια (οκουμπίνη κ.α.).
ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Το αφέψημα των φύλλων βοηθά εξωτερικά σε πλύσεις για περιπτώσεις διάρροιας και δυσεντερίας, για επαλείψεις εγκαυμάτων, κνησμών ή λειχήνων, ενώ το ίδιο αφέψημα είναι καθαρτικό, υπακτικό.
Τονώνει και καθαρίζει τα μάτια και κατευνάζει τις φλεγμονές των βλεφάρων.
Δρα ως αποχρεμπτικό, μαλακτικό, ήπιο διουρητικό, ήπιο ηρεμιστικό και επουλωτικό.
Θεωρείτε ιδανικό για βρογχίτιδα, όταν υπάρχει έντονος βήχας με ερεθισμό του λαιμού και συνδυάζεται άριστα με το Μαρρούβιο, το Βήχιο και τη Λομπέλια.
Οι αντιφλεγμονώδεις και μαλακτικές ιδιότητες κάνουν αποτελεσματικό το φυτό σε περιπτώσεις φλεγμονής της τραχείας και άλλων παρόμοιων καταστάσεων.
Δρα θετικά σε παθήσεις του εντερικού σωλήνα και των ουροφόρων οδών.
Για εξωτερική χρήση έγχυση εν ψυχρώ του βοτάνου σε ελαιόλαδο είναι εξαιρετικό για να καταπραΰνει και διεγείρει κάθε φλεγμένουσα επιφάνεια στην επιφάνεια του δέρματος.
Στην ομοιοπαθητική το χρησιμοποιούν για τους ίδιους λόγους που αναφέραμε καθώς επίσης και για τα παιδιά που συνεχίζουν να έχουν νυκτερινή ενούρηση όταν μεγαλώνουν.
ΧΡΗΣΗ
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε 1-2 κουταλιές του τσαγιού ξηρά φύλλα ή άνθη και το αφήνουμε σκεπασμένο για 10 έως 15 λεπτά. Σουρώνετε, αφού βάλετε στο σουρωτήρι λίγο βαμβάκι για να συγκρατήσει το χνούδι του που είναι ερεθιστικό για το λαιμό. Το ρόφημα το πίνουμε 2-3 φορές την ημέρα.
Σε βάμμα η δοσολογία είναι από 1 έως 4 ml τρεις φορές την ημέρα.
Σε κατάπλασμα (με γάλα) τα φύλλα χρησιμοποιούνται κατά των πόνων από αιμορροΐδες και κατά των εξωτερικών φλεγμονών (καλόγερων, εξανθήματα κ.α.)
Σε γαργαρισμούς σε συνδυασμό με ξύδι ή μέλι για στηθικά νοσήματα και παθήσεις του λαιμού.
Σε ίδιες ποσότητες με το φασκόμηλο μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε στο μπάνιο για την αντιμετώπιση των ρευματισμών.
Προσοχή!
Χρησιμοποιούνται τα φύλλα, τα άνθη, ακόμη και οι ρίζες, όχι όμως οι σπόροι, οι οποίοι είναι δηλητηριώδεις.
Πάντα χρησιμοποιείτε τα βότανα υπό την επίβλεψη ενός ειδικού ιατρού και ποτέ μόνοι σας. Μην χρησιμοποιείτε βότανα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε συνδυασμό με άλλα φάρμακα ακόμα και συμπληρώματα χωρίς την γνώμη ιατρού.
Οι ιδιότητες που έχει το κάθε βότανο, το καθιστά σύμμαχό μας στην αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών. Όμως η υπερκατανάλωση μπορεί να φέρει ανεπιθύμητα αποτελέσματα.
Γι αυτό τον λόγο θα πρέπει πάντα να ρωτάτε τον γιατρό σας πριν από τη λήψη κάθε βοτάνου.